Pierwszy kościół w Grabowie powstał z drewna najprawdopodobniej pod koniec XIV wieku i spłonął w czasie pożaru w 1528 roku. Kolejna drewniana świątynia spłonęła w 1662 roku. Nowa, pobudowana w 1684 roku, dwukrotnie uległa zniszczeniu. Po tych wydarzeniach kościół przez 40 lat był nieczynny i został odbudowany dopiero w 1870 roku. Wyremontowany po II wojnie światowej zachował się do dzisiaj.

Żeby znaleźć się w kotlinie, niekoniecznie trzeba jechać do chyba najbardziej znanej nam Kotliny Kłodzkiej. Otóż niedaleko Kalisza znajduje się miejscowość Grabów, która leży właśnie w kotlinie, dokładnie w Kotlinie Grabowskiej, na wschodnim skraju Wzgórz Ostrzeszowskich, na lewym brzegu Prosny. I stąd też miejscowość znana jest jako Grabów nad Prosną. Pierwsze wzmianki o Grabowie pochodzą z 1264 roku. Przez wiele wieków stanowiła królewszczyznę. Było to starostwo niegrodowe obejmujące trzy klucze: grabowski, kuźnicki i mikstacki. Siedzibą starostów był zamek, zajęty w 1396 roku przez Władysława Jagiełłę. Grabów otrzymał prawa miejskie w 1416 roku, a w jego herbie ulokowano pelikana karmiącego własną krwią swoje pisklęta. Dzięki korzystnemu położeniu miasto rozwijało się dobrze aż do połowy XVI wieku, kiedy to zniszczyły je pożary i wojny. W 1628 roku powstał tu nowy zamek. Niestety dotrwał on tylko do połowy XVII wieku. Do czasów zaborów miasto nawiedzała jeszcze kilkanaście razy wojenna pożoga. Od 1795 roku aż do końca I wojny światowej Grabów znajdował się pod panowaniem Prus i pełnił funkcje miasta granicznego. W 1919 roku miasto znalazło się w granicach odrodzonego państwa polskiego, a Prosna straciła swoją graniczną funkcję. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa kaliskiego, a przed rokiem 1975 i od 1999 roku do powiatu ostrzeszowskiego. W latach 1642-1658 w mieście powstały zabudowania kościelno-klasztorne franciszkanów, a w 1887 roku zbudowano kościół ewangelicki.

Jeden z trzech

Dzisiaj w Grabowie znajdują się trzy kościoły: farny, poklasztorny i ewangelicki. Tym razem w naszych wędrówkach udajemy się do kościoła pw. Niepokalanego Serca NMP i św. Mikołaja przy ulicy Grodzkiej. Kiedy erygowano parafię w Grabowie niestety nie wiadomo. O pierwszym proboszczu dowiadujemy się z akt pochodzących z 1431 roku i to daje nam podstawy, by przypuszczać, że parafię utworzono najpóźniej pod koniec XIV wieku. Należała ona początkowo do archidiecezji wrocławskiej, a w 1821 roku weszła w skład archidiecezji poznańskiej. Utworzono ją z części parafii Kotłów. Pierwszy kościół powstał najprawdopodobniej pod koniec XIV wieku i jak wiele budynków w tamtych czasach była to budowla drewniana, która spłonęła w czasie pożaru w 1528 roku. Na jego miejscu wzniesiono wkrótce kolejną świątynię, która była również drewniana, o czym świadczą akta z wizytacji, przeprowadzonej w 1638 roku przez archidiakona wrocławskiego ks. Piotra Gebauera. Świątynia posiadała trzy ołtarze i organy. Posługę sprawowało w niej trzech księży, z których jeden miał dodatkowo pod opieką szpital dla chorych i ubogich. Niestety i tej świątyni nie oszczędził los, spłonęła ona doszczętnie w 1662 roku. 

Na zgliszczach 

Na nowy kościół nie trzeba było długo czekać, gdyż zaraz po pożarze przystąpiono do budowy nowego. Inicjatorem jego budowy był ówczesny proboszcz grabowski ks. Andrzej Zawadzki. Wspomógł go finansowo Wojciech Urbański, starosta grabowski i jednocześnie kasztelan wieluński. Prace budowlane trwały do 1684 roku, ale zakończył je już kolejny miejscowy pleban, ks. Józef Nicki. I tej świątyni nie oszczędził los. W późniejszym czasie świątynia uległa dwukrotnie znacznym zniszczeniom. Pierwsze wyrządziła niszczycielska wichura, która przeszła nad Grabowem w 1797 roku. A kilkadziesiąt lat później świątynię strawił pożar, który miał miejsce w nocy z 4 na 5 grudnia 1830 roku. Po tym ostatnim zniszczeniu kościół był nieczynny przez 40 lat i został odbudowany dopiero w 1870 roku, staraniem ks. Seweryna Nawrockiego. Nowy kościół stanął na starych fundamentach. W uzyskanej wówczas postaci i po remoncie z pierwszych lat po II wojnie światowej, zachował się on do dnia dzisiejszego.

Pod sklepieniem

10 października 1949 roku konsekracji kościoła pod wezwaniem Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja dokonał abp Walenty Dymek. Kościół posiada słabo czytelne cechy barokowe i jest budowlą murowaną, oszkarpowaną i otynkowaną. Budowla ze wszystkich stron podparta jest skarpami. Z dachu wyłania się wieżyczka z latarnią, która zwieńczona jest hełmem z kulą i krzyżem. W fasadzie, oprócz wejścia głównego zakończonego łukiem odcinkowym, znajduje się otwór pełnołukowy oraz culus. A teraz zajrzyjmy do środka. Kościół jest budowlą trójnawową, bazylikową z prezbiterium o dwóch przęsłach, niższym od nawy głównej, zamkniętym wielokątnie. Korpus nawowy o trzech przęsłach pokryty jest sklepieniem kolebkowym z lunetami. 

Nawy boczne od nawy głównej są oddzielone półkolistymi arkadami podpartymi przez filary. Ściany naw i filary oddzielone są podwójnymi pilastrami. Od południa na przedłużeniu nawy bocznej, umieszczona jest kwadratowa kaplica. Kościół posiada ołtarze barokowe z przełomu XVIII i XIX wieku witraże Jana Piaseckiego, wykonane w latach 1948-1949, chrzcielnicę i konfesjonały z końca XVIII stulecia, obrazy z XIX wieku, zabytkową monstrancję oraz inne paramenty i cyboria liturgiczne. 

Z sercem Maryi

Ołtarz główny, to on zazwyczaj wita nas zaraz po wejściu do świątyni. To z jego wysokości spogląda patron parafii. W centralnej części ołtarza głównego w kościele w Grabowie widnieje obraz Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny. Wspomnienie Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny Kościół obchodzi zaraz po uroczystości Najświętszego Serca Pana Jezusa. Pierwsze ślady kultu serca Maryi spotykamy już w XII wieku, kiedy wielu świętych: św. Anzelm czy św. Bernard z Clairvaux, a później inni, zwrócili uwagę na Serce Maryi, czcząc je w swoich modlitwach. Kult Serca Maryi rozwijał się równolegle z rozwojem kultu do Najświętszego Serca Pana Jezusa. Wtedy na obrazach zaczęły się pojawiać na postaciach Maryi i Jezusa wizerunki ich serc. Ogromną rolę w kulcie serca Maryi odegrały jej objawienia, szczególnie w 1830 roku św. Katarzynie Labouré w Paryżu, gdzie na rewersie objawionego Cudownego Medalika widnieje m.in. Serce Maryi. Wizerunek obramowany jest złoceniami z motywami roślinnymi. Maryja ubrana jest w piękną czerwoną suknię i niebieski płaszcz ze złotym podbiciem. Lewą dłonią, spoczywającą na piersi, wskazuje na serce. 

Nad nim znajduje się wizerunek Trójcy Świętej. Na sklepieniu zaś zobaczymy scenę Przemienienia Pańskiego. Na bocznej ścianie prezbiterium zawieszony jest obraz ze św. Mikołajem. Nieopodal usytuowana jest drewniana ambona z baldachimem, z wyrzeźbionymi głowami Ewangelistów i fragmentem Ewangelii wg św. Łukasza: „Błogosławieni, którzy słuchają Słowa Bożego i strzegą Go”. Na granicy nawy głównej z bocznymi, które oddzielono arkadami, ustawione są dwa boczne ołtarze, barokowe z przełomu XVIII/ XIX wieku. W jednym z nich umieszczony jest wizerunek św. Anny, przy której stoi zasłuchana i zapatrzona w nią Maryja. Św. Anna jest znana jako babcia Jezusa. Anna jako młoda dziewczyna odebrała staranne wykształcenie, które pogłębione było bogatym życiem duchowym, dbano o przestrzeganie przykazań i gdzie oddawano szacunek i cześć Bogu. W kolejnym ołtarzu zaś zobaczymy Maryję w otoczeniu Apostołów, a nad ich głowami gołębicę i płomyki. Jest to przedstawienie zesłania Ducha Świętego. Wydarzenie to, według Dziejów Apostolskich, miało miejsce w pierwsze po zmartwychwstaniu Jezusa święto Pięćdziesiątnicy. Na zebranych w Wieczerniku Apostołów zstąpił Duch Święty. Zaczęli oni przemawiać w wielu językach i otrzymali inne dary duchowe – charyzmaty. Natomiast po drugiej stronie ołtarza głównego, w ołtarzu bocznym znajduje się obraz przedstawiający Świętą Rodzinę. Wszystkie postaci na głowach mają korony. Maryja i Józef trzymają za ręce Jezusa. Natomiast drugą dłonią Józef trzyma tradycyjnie lilię, a Maryja berło. 

Pelikan i rzeźby

Ściany i sklepienia świątyni częściowo pokrywa polichromia. Tylną część kościoła wypełnia empora chórowa z prospektem organowym. Na ścianach, w pełnołukowych wnękach, znajdują się reliefowe stacje Drogi krzyżowej. Nad wejściem do kościoła widnieje scena ukrzyżowania Chrystusa, składająca się z kilku niewielkich rzeźb. Z kolei na emporze chórowej umieszczono rzeźbiony herb miasta, będący również eucharystycznym znakiem symbolizującym ofiarę Jezusa (pelikan karmiący pisklęta własną krwią) oraz Adama i Ewę w raju. Posługę proboszczowską w parafii pełni ks. kanonik Ryszard Ryniec. 

Tekst Arleta Wencwel