Diakonat stały w diecezji kaliskiej

Wprowadzenie 

Diakonat w Kościele

„Chrystus, którego Ojciec uświęcił i posłał na świat (J 10, 36), za pośrednictwem swoich Apostołów, ich następców, to znaczy biskupów, uczynił uczestnikami swego uświęcenia i posłannictwa. Oni zaś w sposób prawomocny przekazali misję swego posługiwania w różnym stopniu różnym osobom w Kościele. Tak oto kościelne posługiwanie, ustanowione przez Boga, jest sprawowane na różnych stopniach święceń przez tych, którzy już od starożytności noszą nazwę biskupów, prezbiterów i diakonów”(KK 28).

Historia diakonatu

Instytucja diakonatu rozwijała się w Kościele zachodnim bez przeszkód aż do V wieku. Później, z różnych przyczyn, rozpoczął się powolny schyłek. Doszło do tego, że diakonat pozostał jedynie etapem przejściowym dla kandydatów do święceń kapłańskich (por. WRD 2). 

W wyniku kontrowersji poreformacyjnych Sobór Trydencki nakazał, aby przywrócono diakonat stały, tak jak było to w starożytności, z właściwą mu funkcją w Kościele. Decyzja ta nie została jednak zrealizowana. Zalecenie ponowił Sobór Watykański II, mówiąc wyraźnie o możliwości przywrócenia diakonatu jako właściwego i trwałego stopnia hierarchicznego (zob. KK 29; por. DM 16).

Za wprowadzeniem w Polsce diakonatu stałego w obecnej chwili przemawia przede wszystkim potrzeba ukazania diakonatu jako właściwego i trwałego stopnia hierarchicznego (por. KK 29) i ożywienia w ten sposób wspólnot chrześcijańskich (por. WRD 3). Chodzi też o to, by określone posługi spełniane dotąd w sposób stały przez świeckich, świadomie uczestniczących w misji ewangelicznej Kościoła, otrzymały trwałe wsparcie w postaci sakramentalnej łaski święceń diakonatu, aby ich wypełnianie mogło być skuteczniejsze (por. DM 16; por. KKK 1571).

Specyfika diakonatu – „diakon jest wyświęcany nie dla kapłaństwa, lecz dla posługi”

Służba (diakonia) należy do istoty całego posłannictwa Kościoła, w sposób szczególny do jego szafarzy, diakonowi zaś jest zlecona niejako z urzędu. Przemawia za tym sam opis ustanowienia siedmiu diakonów dla obsługiwania stołów (por. Dz 6, 1-6). Diakonat stanowi niższy stopień w hierarchii służebnej i jest włączeniem w posługę Jezusa Chrystusa. 

Szczególny udział w Jezusowej diakonii zyskuje wierny drogą sakramentalną. Podobnie jak dwa stopnie uczestniczenia w kapłaństwie (episkopat i prezbiterat), tak i stopień służby (diakonat), są udzielane za pośrednictwem aktu sakramentalnego nazywanego »święceniami« (por. KKK 1554). Sakramentalność święceń diakonatu włącza wyświęconego w posługę urzędową Kościoła, aby mógł spełniać misję na wzór Chrystusa Sługi – Syna posłanego przez Ojca i namaszczonego Duchem Świętym (por. RFD 4; DMD 22, 27).

Diakonat nie stanowi części kapłaństwa i nie pociąga za sobą funkcji kapłańskich. Diakon jednak przynależy do hierarchii i w sobie właściwy sposób uczestniczy w działalności właściwej kapłaństwu hierarchicznemu. Jest on przeznaczony do pomocy kapłanom i służenia całej wspólnocie Kościoła (por. KKK 1554). Swoją misję wobec Ludu Bożego w diakonii słowa, liturgii i miłości wypełnia w łączności z biskupem i jego prezbiterami (por. KK 29; KPK, kan. 1008 i 1009 zmodyfikowany na mocy Motu proprio Benedykta XVI Omnium in mentem z 26 października 2009 r.). Na specjalne związanie diakona z biskupem wskazuje fakt, że w obrzędzie święceń tylko biskup wkłada na niego ręce (por. KKK 1569).

Przygotowanie do diakonatu

1. Kandydatem do diakonatu stałego może zostać mężczyzna ochrzczony (KPK,kan. 1024 i kan. 1050, n. 3) i bierzmowany (KPK, kan. 1033 i kan. 1050, n. 3), zarówno celibatariusz jak i mężczyzna żonaty oraz wdowiec.

2. Kandydaci, którzy zostali powołani do diakonatu jako nieżonaci, są zobowiązani do życia w celibacie (por. KPK, kan. 1087).W przypadku mężczyzn żonatych, winni oni przedłożyć świadectwo ślubu oraz zgodę żony. Po przyjęciu święceń diakoni, także ci, którzy zostali wdowcami nie mogą zawrzeć związku małżeńskiego (por. SDO III 16; AP VI; KPK, kan. 1087).

3. Nieżonaty kandydat do diakonatu stałego może być dopuszczony do tych święceń dopiero po ukończeniu dwudziestego piątego roku życia. Kandydat związany zaś małżeństwem, nie wcześniej jak po ukończeniu trzydziestego piątego roku życia (por.KPK, kan. 1031 § 2; RFD 35; por. SDO II 5; III 12) i po przynajmniej pięciu latach małżeństwa.

4. Przed przyjęciem święceń kandydat odbywa: półroczny okres przygotowawczy oraz trzyletnią formację intelektualną, duchową i duszpasterską. W tym czasie powinien przyjąć posługi lektora i akolity i przez odpowiedni czas je wykonywać (por. KPK, kan.1035).

5. Kandydat winien odznaczać się nieskażoną wiarą, kierować się prawą intencją,posiadać wymaganą wiedzę, cieszyć się dobrą opinią w swoim środowisku życia i pracy, zachowywać nienaganne obyczaje,mieć wypróbowane cnoty, jak również inne przymioty fizyczne i psychiczne odpowiadające naturze przyjmowanych święceń (por. KPK, kan. 1029; kan. 1051, n. 1).

6. Decydujący głos w rozpoznaniu powołania należy do Kościoła. Przy rozpoznaniu powołania do diakonatu stałego należy wziąć pod uwagę zarówno wymagania o charakterze ogólnym, jak i odnoszące się do konkretnej sytuacji życiowej powołanych(por. RFD 29).

7. Dzieło formacji prowadzi Ośrodek Formacji Diakonów Stałych, powołany przez biskupa diecezjalnego, któremu biskup powierza swoich kandydatów. Jego zadaniem jest prowadzenie formacji przygotowującej kandydatów do święceń, jak również formacji stałej diakonów i ich rodzin oraz prowadzenie akcji powołaniowej i informacyjnej na temat diakonatu stałego w całej diecezji i wśród kapłanów.

8. Z chwilą przyjęcia święceń diakon stały staje się duchownym inkardynowanym do Diecezji Kaliskiej (kan. 266 KPK) oraz nabywa wszystkie uprawnienia i zobowiązania określone w kan. 273-289 KPK (zob. WKEP 88). W tym wszystkim, co dotyczy duszpasterstwa, sprawowania publicznego kultu Bożego oraz dzieł apostolatu, diakon będzie wykonywał swoją posługę pod władzą biskupa (por. DMD 4).

Życie i Posługa diakonów 

1. Posługa diakońska ma potrójny wymiar i obejmuje „posługę liturgii, słowa i miłości” (KK 29). Jest bardzo istotne, aby proboszcz parafii, do której diakon stały jest skierowany, umożliwiał mu, stosownie do jego możliwości, realizowanie powołania w każdym z tych wymiarów (zob. DMD 40).

2. Posługą najbardziej typową dla diakona jest pełnienie dzieł miłosierdzia, poprzez niesienie pomocy najbardziej potrzebującym (por. KK 29) oraz animowanie różnorakich działań charytatywnych.

3. Zadaniem diakona stałego jest także głoszenie słowa Bożego. Diakon stały może głosić homilie i kazania, prowadzić katechezę parafialną oraz zgodnie z posiadanymi uprawnieniami może być zatrudniony w szkole.

4. Diakon stały wypełnia również posługę uświęcania ludu Bożego poprzez: wypełnianie czynności diakońskich podczas Eucharystii, przewodniczenie Liturgii Godzin, uroczyste udzielanie chrztu, asystowanie w imieniu Kościoła przy zawieraniu związków małżeńskich, przewodniczenie obrzędom żałobnym i pogrzebowym, przewodniczenie różnym nabożeństwom, sprawowanie sakramentaliów (por. KK 29; RFD 9). Diakon, podejmując wszelkie zadania liturgiczne, czyni to na podstawie obowiązującego prawa i przepisów liturgicznych i działa w zgodzie z nimi.

5. Po udzieleniu święceń diakonatu Biskup Kaliski w Dekrecie nadania urzędu duszpasterskiego diakonowi stałemu określa jego zadania: zakres terytorialny lub personalny oraz określa jej wymiar czasowy. Przez złożone przyrzeczenie posłuszeństwa biskupowi, diakon zobowiązuje się do przyjmowania i wiernego wypełniania powierzonych mu zadań (kan. 274 §2 KPK; WKEP 89).

6. Diakon w porozumieniu z proboszczem włącza się i animuje działania duszpasterskie w parafii.

7. Prezbiterem bezpośrednio odpowiedzialnym za posługę duszpasterską diakona stałego jest proboszcz parafii, do której został diakon skierowany. Proboszcz tej parafii ustala zakres obowiązków z samym diakonem, z miejscowym duchowieństwem i innymi współpracownikami w parafii. Przy ustalaniu zakresu tych zadań należy wziąć pod uwagę zarówno potrzeby duszpasterskie, jak również obowiązki żonatego diakona wobec żony i dzieci oraz zobowiązania zawodowe. Jeśli obowiązki świeckie na to pozwalają, diakon stały bierze udział w spotkaniach dla duchowieństwa na poziomie parafii, dekanatu i diecezji.

8. Diakoni stali mają obowiązek permanentnej formacji intelektualnej i duchowej, w ramach której są zobowiązani do udziału w rekolekcjach, spotkaniach formacyjnych i wykładach.